1%
Logo akcji 1%

Droga użytkowniczko, drogi użytkowniku!

Fundacja Nowoczesna Polska to organizacja pożytku publicznego działająca na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury. Wesprzyj nasze działania, przeznaczając na nie 1% swojego podatku. Możesz to zrobić, wpisując w zeznaniu podatkowym numer KRS 0000070056.

Dowiedz się więcej

x
Prawo kultury

Jak prawo cytatu odnosi się do treści graficznych, oraz postaci fikcyjnych? Czy umieszczenie grafiki wykonanej własnoręcznie, czerpiącej jedynie pewne cechy charakterystyczne danej pracy graficznej (postaci)na produktach tekstylnych? Czy gdy całość odbiega od karykatury, pastiszu czy fotomontażu, jednak niesie widoczny osobisty stosunek emocjonalny, będący jednocześnie swoistym komentarzem danej osoby czerpiącej z grafiki(postaci) danego autora?

Dozwolony cytat odnosi się do wszelkiego rodzaju utworów. Punktem wyjścia jest jednak ustalenie czy wykorzystywany przez nas element jest w ogóle utworem, a jeżeli tak, to czy czerpiemy z niego twórcze elementy. Zazwyczaj tak będzie, biorąc pod uwagę niskie wymagania jakie prawo autorskie stawia twórczości. W sytuacji opisanej w pytaniu to również wydaje się bardzo prawdopodobne, gdyż planowane jest wykorzystanie „cech charakterystycznych” danej pracy lub postaci (a te będą pewnie raczej twórcze).

Ale ogólnie rzecz biorąc możliwe jest takie zaczerpnięcie z cudzego utworu, które w ogóle nie wkroczy w prawo autorskie – por. słynne orzeczenie na temat wykorzystania w reklamie fragmentu tekstu z filmu „Seksmisja”) (I ACa 35/04), a także orzeczenie o reklamach wykorzystujących motyw „kobiety pracującej” (I ACa 1216/12). Co ważne, w obu sprawach wykorzystano bardzo charakterystyczne elementy cudzego utworu.

Powołane wyżej orzeczenia zostały wydane w sprawach dotyczących zaczerpnięcia przede wszystkim z warstwy słownej cudzego utworu. Czy możliwe jest zaczerpnięcie nietwórczych elementów z grafik, a zwłaszcza z przedstawień postaci fikcyjnych? To oczywiście zależy od inwencji, ale na pewno prawo autorskie nie wyklucza z góry takiej możliwości. Jednak wszyscy ci, którzy chcieliby spróbować, powinni, na wypadek ewentualnego sporu, zaopatrzyć się w dobrze przemyślane argumenty przemawiające za tym, że wykorzystane elementy są nietwórcze.

Natomiast w przypadku zaczerpnięcia twórczych elementów z cudzego utworu należy upewnić się, że spełnione są wszystkie wymagania stawiane cytatom. Zgodnie z art. 29 prawa autorskiego tylko utwory plastyczne, utwory fotograficzne oraz „drobne utwory” można cytować w całości. W pozostałych przypadkach cytować można tylko „urywki” utworów. Cytowane utwory muszą być już wcześniej rozpowszechnione, czyli w jakikolwiek sposób udostępnione publicznie przez samego autora lub za jego zgodą. Poza tym, cytat musi zawsze występować w utworze, co w tym przypadku oznacza, że cały produkt tekstylny musi być twórczy sam w sobie.

Wreszcie, cytat musi być uzasadniony. Prawo autorskie nie zawiera obecnie zamkniętej listy celów, jakie mogą uzasadniać cytat, a jedynie przykładowo wymienia: wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawa gatunku twórczości. A zatem znowu – prawo autorskie nie wyklucza możliwości, że celem uzasadniającym cytowanie może być wyrażenie „swoistego komentarza” do cudzej grafiki przez własnoręczną grafikę czerpiącą z tej pierwszej „charakterystyczne cechy”. Jednak to od autora tego „komentarza” wymaga przedstawienia przekonywujących argumentów, że to jest uprawniony cel cytowania. Niestety, nie ma w ustawie żadnych wytycznych co do tego jak wykazać, że coś jest „celem cytatu”. Poza tym, w sytuacji, gdy całość „odbiega od karykatury, pastiszu czy fotomontażu” będzie to szczególnie trudne, gdyż to właśnie takie „gatunki twórczości” jak parodia, pastisz czy karykatura zostały w ustawie wyraźnie wymienione (art. 29^1). Oznacza to, że przedstawione w pytaniu działanie wymagać będzie bardzo dobrze przemyślanej argumentacji.