Wolne licencje dla nowoczesnych archiwów
Rygorystyczne i niejasne przepisy prawa autorskiego to jeden z najważniejszych czynników blokujących rozwój bibliotek i archiwów cyfrowych – jak ominięto ten problem w przypadku nowego projektu archiwalnego Europeany?
Czasem bardzo trudno bibliotekarzom i archiwistom jednoznacznie określić, czy daną kolekcję zdjęć, rękopisów, dokumentów czy nagrań audio i wideo można legalnie udostępnić online. Krytycznie tę sytuację ocenia Lawrence Lessig: jego zdaniem efektywna domena publiczna, zasoby kultury dostępne dla wszystkich i mogące być wykorzystywane bez ograniczeń, może istnieć dopiero wtedy, kiedy zostanie zminimalizowany i radykalnie ułatwiony proces rozpoznania, czy dana książka, obraz, muzyka jest wolna od ograniczeń prawa autorskiego (Re-Crafting a Public Domain, 2006). Tak więc domena publiczna faktycznie nie istnieje w sytuacji, w której aby zorganizować projekt digitalizacji zbiorów archiwalnych trzeba przeprowadzić skomplikowane dochodzenie związane z ich statusem względem prawa autorskiego, a każdy użytkownik archiwum czy biblioteki cyfrowej musi zastanowić się dwa razy, zanim z niego aktywnie skorzysta, np. do stworzenia plakatu, zilustrowania notki na blogu czy uzupełnienia treści drukowanej książki.
Zainicjowany niedawno projekt Europeany, europejskiej biblioteki cyfrowej, mający na celu oddolne zgromadzenie zbiorów archiwalnych dotyczących 1989 roku, w bardzo skuteczny sposób neutralizuje kłopoty związane z prawem autorskim. Budując nową kolekcję i zachęcając wszystkich posiadających jakiekolwiek pamiątki z tego przełomowego czasu do samodzielnej ich digitalizacji i udostępniania online w serwisie www.europeana1989.eu/pl, organizatorzy zadbali o kwestie prawne i zobowiązali wszystkich uczestników akcji do publikowania swoich prywatnych zbiorów na wolnej licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach. Dzięki temu nowo powstałe archiwum będzie mogło być swobodnie i legalnie wykorzystywane choćby do tworzenia przez nauczycieli otwartych zasobów edukacyjnych: materiałów lekcyjnych, podręczników, testów itp. Czytelne oznaczenie praw użytkownika, jakie dają licencje CC, ułatwi każdemu aktywne użytkowanie zbiorów.
Więcej informacji na temat projektu Europeana 1989 znaleźć można w serwisie Historia i media.
