1%
Logo akcji 1%

Droga użytkowniczko, drogi użytkowniku!

Fundacja Nowoczesna Polska to organizacja pożytku publicznego działająca na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury. Wesprzyj nasze działania, przeznaczając na nie 1% swojego podatku. Możesz to zrobić, wpisując w zeznaniu podatkowym numer KRS 0000070056.

Dowiedz się więcej

x
Prawo kultury

Do mojej organizacji zgłosił się ktoś, kto chce wesprzeć nasze działania, rysując dla nas za darmo rysunki, których będziemy mogli użyć np. jako ilustracji do tekstów publikowanych na stronach internetowych czy na gadżetach. Pomyśleliśmy, że podpiszemy z nim umowę na udzielenie licencji. Określiliśmy pola eksploatacji i zapisaliśmy w umowie, że przekazanie jest udzielone bezpłatnie, a rysunki wykorzystamy przy realizacji celów statutowych organizacji. Czy takie sformułowanie wystarczy, aby potraktować to jako darowiznę? Chcielibyśmy potem udostępniać te rysunki na zasadach otwartych licencji (by-sa-nc) – czy wtedy podpisujemy umowę na licencję wyłączną czy niewyłączną, a może inaczej to uregulować? Czy w opisanej sytuacji podpisywanie umowy licencyjnej jest dobrym rozwiązaniem?

Pytanie dotyka kwestii regulowanych nie tylko prawem autorskim, ale w istotnym stopniu także prawem podatkowym.

Z pytania wynika, że celem transakcji jest uzyskanie przez organizację pożytku publicznego nieodpłatnie możliwości korzystania z utworów (rysunków) na różne sposoby oraz udzielania innym licencji na korzystanie z tych utworów na zasadach CC-BY-NC-SA.

Na gruncie prawa autorskiego istotne jest w takim przypadku, aby w umowie znalazło się wyraźne postanowienie o braku odpłatności. W przeciwnym wypadku, prawo autorskie nakazuje wypłacić twórcy wynagrodzenie. Istotne jest ponadto, aby w umowie określono wszystkie pola eksploatacji, na których dojdzie do korzystania z utworów. Konieczne jest także prawidłowe określenie przedmiotu samej umowy, żeby było wiadomo, które utwory wchodzą w jej zakres. Ale to tylko najważniejsze z kwestii, które trzeba uwzględnić sporządzając dobrą umowę na korzystanie z utworów – a właściwe uwzględnienie ich wszystkich jest możliwe tylko w ramach indywidualnej porady prawnej.

Wskazany na wstępie cel można osiągnąć za pomocą różnych typów umów prawno-autorskich, które zasadniczo dzielą się na: (1) umowy przenoszące prawa oraz (2) umowy licencyjne (a te ostatnie na licencje wyłączne i niewyłączne).

Przeniesienie praw na OPP oznacza ich względnie trwałe nabycie i z punktu widzenia nabywcy jest zazwyczaj uznawane za najbardziej odpowiednią opcję, choć nie zawsze jest to faktycznie konieczne. W wyniku przeniesienia, twórca zostanie trwale pozbawiony praw, choć i od takiej umowy można w pewnych sytuacjach odstąpić. Nabywca praw może nimi dysponować w szczególności poprzez udzielanie licencji, choć czasami dla pewności wyraźnie wspomina się o tym uprawnieniu w umowie. Jeżeli więc tylko zakres pól eksploatacji, na których doszło do nabycia będzie równy lub szerszy niż zakres praw licencji CC-BY-NC-SA, to taka licencja będzie mogła być przez OPP udzielana. Należy w szczególności pamiętać, że ta licencja CC zezwala na korzystanie z opracowań co implikuje konieczność objęcia prawa do takiego zezwalania umową pomiędzy twórcą a OPP.

Umowa licencyjna praw nie przenosi, a jej skutki o wiele łatwiej odwrócić niż to jest w przypadku umów przenoszących prawa. Istnieją jednak sposoby na usztywnienie stosunku licencyjnego, choć pewną granicą jest np. ustawowy „zakaz” zawierania umów licencyjnych na czas określony dłuższy niż 5 lat – takie umowy przekształcają się po tym okresie w umowy udzielone na czas nieoznaczony i można je wtedy wypowiedzieć.

Generalnie jednak, cel transakcji można osiągnąć nie tylko za pomocą umowy przenoszącej prawa, ale też licencji (wyłącznej lub niewyłącznej). Jeżeli licencjobiorca zamierza udzielać licencji osobom trzecim, to w umowie licencyjnej powinno znaleźć się wyraźne zezwolenie na udzielanie sublicencji (wskazane jest, że chodzi o sublicencje zgodne z wybranym wzorem licencji CC). Tu też zakres uprawnień licencjobiorcy powinien być równy lub szerszy niż zakres praw licencji CC. Wybranie licencji wyłącznej uniemożliwi autorowi zezwolenie innym na korzystanie z utworów w zakresie licencji, a umowa licencyjna taką możliwość mu zachowa.

Cel transakcji można osiągnąć także na inne sposoby. Można np. udzielić OPP licencji na korzystanie z utworów lecz zamiast uprawnienia do sublicencjonowania upoważnić ją do udzielania licencji CC w imieniu samego twórcy.

W związku z tym, że samo prawa autorskie rozpoznaje istnienie nieodpłatnych umów przenoszących prawa i licencji niektórzy prawnicy uznają, że tego typu umów nie można uznać za umowy darowizny (względnie np. umowy zlecenia), które to umowy są uregulowane w kodeksie cywilnym. Istnieją też interpretacje, że każda umowa prawno-autorska musi być przyporządkowana do określonego typu umowy nazwanej w kc. Wtedy, nieodpłatne umowy przenoszące prawa byłyby darowiznami, a nieodpłatne licencje najprawdopodobniej umowami, do których należałoby stosować odpowiednio przepisy o zleceniu. Przy czym, do takich darowizn i zleceń nadal stosowałyby się przepisy prawa autorskiego, które wiele kwestii regulują w sposób odmienny. Nie ma zatem jasnej odpowiedzi na pytanie, czy i w jakich przypadkach umowę dotyczącą utworu można traktować jako darowiznę. Ale podkreślmy raz jeszcze, że dla osiągnięcia wyżej określonego celu transakcji rozstrzyganie tej kwestii nie jest konieczne.

W praktyce może dojść do sytuacji, w której zawierane są jednocześnie różne umowy. Dla przykładu, zamówienie u twórcy konkretnego utworu(ów) może przyjąć postać umowy o dzieło z towarzyszącą jej umową licencyjną lub przenoszącą prawa (sama umowa o dzieło nie pozwoli nabywcy na korzystanie z utworów poza zakresem dozwolonego użytku). Inny przykład to umowa darowizny nośników utworów oraz towarzysząca jej licencja na korzystanie z samych utworów lub przeniesienie praw do tych utworów. W takim wypadku pytanie o klasyfikowanie umowy licencji jako darowizny traci sens, bo z założenia zawierane są obie te umowy.

Osobną kwestią są podatkowe konsekwencje umów dotyczących utworów. Konsekwencje konkretnej umowy warto indywidualnie omówić z doradcą podatkowym. Tu natomiast możemy ogólnie odnieść się do kwestii najbardziej istotnej z punktu widzenia OPP, czyli podatku dochodowego. Uzyskanie nieodpłatnego świadczenia (darowizny lub z innego tytułu prawnego) uznawane jest zazwyczaj za osiągnięcie dochodu do opodatkowania. Zatem, sytuacja opisana w pytaniu może mieć konsekwencje podatkowe niezależnie od tego, czy dojdzie do zawarcia umowy nieodpłatnie przenoszącej prawa autorskie, czy nieodpłatnej umowy licencyjnej (i czy zostaną one równocześnie przyporządkowane do określonego typu nieodpłatnej umowy nazwanej z kc).

Ale przepisy o podatku dochodowym od osób prawnych zwalniają z opodatkowania „dochody organizacji pożytku publicznego, o których mowa w przepisach o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – w części przeznaczonej na działalność statutową, z wyłączeniem działalności gospodarczej” (art. 17 ust. 1 pkt 6c updop). Jeżeli zatem OPP będzie w stanie wykazać przeznaczenie nieodpłatnie otrzymanych świadczeń na działalność statutową – nie powinno dojść do opodatkowania.