Jestem grafikiem. Mój aktualny zleceniodawca chce wydać komercyjną grę planszową, w której chciałby wykorzystać fotografie z czasu I Wojny Światowej. Czy mogę zakładać, że prawa autorskie do tych zdjęć zdążyły już wygasnąć? Czy po przerysowaniu fotografii/stworzeniu na jej podstawie grafiki lub obrazu mogłabym zostać posądzona o złamanie praw autorskich i majątkowych?

Nie można z całą pewnością wykluczyć, że zdjęcia wykonane w okresie I Wojny Światowej nie są już objęte ochroną. Na podstawie obowiązujących przepisów ochrona ta wynosi zasadniczo 70 lat od śmierci twórcy, a zatem obecnie w domenie publicznej znajdują się utwory, których autorzy zmarli w 1943 r.

Niezależnie od powyższego sytuacja fotografii wykonanych przed wejściem w życie obecnie obowiązującej ustawy jest bardziej złożona. W myśl aktualnie obowiązującej ustawy z 1994 r. jej przepisy stosuje się do utworów, do których prawa autorskie według przepisów poprzednio obowiązujących nie wygasły, a także do których prawa autorskie według przepisów poprzednio obowiązujących wygasły, a które według niniejszej ustawy korzystają nadal z ochrony (art. 124 ust. 1 pkt. 2 i 3 pr. aut.). Co istotne, skoro ustawę stosuje się do praw, które „wygasły”, to logiczne jest, że prawa te kiedykolwiek w przeszłości musiały powstać. W przypadku zaś zdjęć wykonanych przed wejściem w życie ustawy z 1994 r. do powstania autorskich praw majątkowych nie wystarczało samo stworzenie utworu.

Na podstawie pierwszej polskiej ustawy o prawie autorskim z 1926 r. kryterium przyznania fotografii ochrony było uwidocznienie na niej takiego zastrzeżenia. Ponadto należało na egzemplarzu fotografii wskazać rok wykonania (art. 3 ustawy z 1926 r., podobnie tę kwestię uregulowano w następnej ustawie z 1952 r.). Wobec tego, jeżeli na zdjęciach wykonanych przed wejściem w życie ustawy z 1994 r. nie widnieje odpowiednie zastrzeżenie, to autorskie prawa majątkowe do nich najprawdopodobniej nie powstały, a więc również nie mogły „odżyć” i zostać objęte ochroną przez obecnie obowiązujące przepisy.

Powstaje też pytanie o możliwość stosowania ustawy z 1926 r. wstecz. Jej przepisy stanowiły, że stosuje się ją także do praw autorskich istniejących w dniu jej wejścia w życie. A zatem, żeby w ogóle mówić o autorskich prawach majątkowych do fotografii z okresu I Wojny Światowej trzeba stwierdzić najpierw, czy były objęte ochroną przed 1926 rokiem, a następnie, czy widnieje na nich zastrzeżenie. W praktyce wydaje się bardzo mało prawdopodobne, by zdjęcia z tego okresu podlegały ochronie.

Przeróbka fotografii może natomiast wkraczać w autorskie prawa osobiste (np. naruszać prawo do integralności), ponieważ ten typ praw nie jest ograniczony w czasie i mogą być one wykonywane przez określony krąg najbliższych twórcy osób. Co więcej, ustawa z 1926 r. stanowiła, że ochrona praw osobistych służy każdemu twórcy bez względu na istnienie lub nieistnienie prawa autorskiego [majątkowego] (art. 12). Jeżeli zatem fotografia stanowiła utwór, to mimo braku zastrzeżenia powstawały na rzecz autora prawa osobiste. Dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia praw osobistych przez uprawnione osoby, choć bardzo mało prawdopodobne, nie wydaje się całkiem wykluczone. Problem ochrony wizerunku osób uwidocznionych na fotografiach jest natomiast marginalny ze względu na znaczny upływ czasu (roszczeń z tym związanych można dochodzić nie dłużej niż 20 lat po śmierci osoby).