Ktoś mógłby pewnie uznać prawo autorskie za niedostępną przestrzeń pełną abstrakcyjnych pojęć i nieżyciowych zasad, które dla zwykłego człowieka nie mają większego znaczenia, ponieważ dotyczą wyłącznie znanych i profesjonalnych artystów i twórców. Jednak prawo to dotyczy i oddziałuje na wszystkich nas nieustannie. Ciągle jesteśmy otoczeni utworami i sami — czasami całkowicie nieświadomie — stajemy się twórcami.
Jeśli jeszcze raz zajrzymy do definicji utworu zapisanej w pierwszych artykułach prawa autorskiego, uświadomimy sobie, że dziś tak naprawdę bardzo trudno nie być twórcą. Aby uzyskać taki status, nie trzeba wystawiać swoich dzieł w galeriach ani zbierać pochlebnych recenzji w czasopismach literackich. Czasem wystarczy po prostu zrobić zdjęcie komórką albo dodać kilkuzdaniowy komentarz w Internecie. To, czy stajemy się twórcą, nie zależy od naszej woli, ani od naszego wieku:
Zosia ma trzy lata i kredkami próbowała narysować portret mamy. Na kartce pojawiło się duże koło z dwoma punktami w różnych miejscach (głowa i oczy), jakaś kreska udająca usta oraz masa chaotycznych linii. Zosia jest twórcą, chociaż nawet nie zna jeszcze liter.
Oryginalny, posiadający indywidualny charakter rysunek Zosi, będący odbiciem jej dziecięcej kreatywności, podlega ochronie prawnoautorskiej tak, jak rysunki wielkich mistrzów malarstwa. W systemie prawa autorskiego utwór może powstać bez względu na wiek, poczytalność, umiejętności czy motywacje twórcy. Formalnie nie możemy z tej ochrony zrezygnować, a przecież nie zawsze gdy wrzucamy zdjęcie na bloga czy komentarz na forum, zależy nam, żeby podlegały one jakiemuś szczególnemu zabezpieczeniu — pewnie nawet zazwyczaj wcale o tym nie myślimy.
Warto jednak dodać, że twórcą może być jedynie osoba fizyczna. Nie może być twórcą instytucja, państwo, czy przedsiębiorstwo:
Broszura wydana przez lokalny samorząd (np. urząd miasta) nie jest utworem samorządu, ale osób, które nad nią pracowały.
Dobrze jest o tym wspomnieć, bo pozwala to uchwycić bardzo ważną sprawę: różnicę między byciem twórcą (autorem), a byciem uprawnionym z tytułu majątkowych praw autorskich do utworu. Jeśli redaktorzy tworzący broszurę na zlecenie samorządu podpiszą z nim umowę o przeniesienie praw majątkowych, to samorząd zostanie uprawnionym (tj. będzie miał prawo rozporządzać wykorzystaniem tego utworu), ale autorzy broszury wciąż jednak pozostaną twórcami.
W przepisach prawa autorskiego znajdują się odniesienia do wielu osób mających różny związek z utworem. Ich status i idące za tym prawa będą odmienne, np.:
| Autor (twórca) | Utwór to przejaw jego twórczej działalności o indywidualnym charakterze. Posiada pełne prawo do dysponowania utworem, o ile nie przekazał części swoich praw w ramach odpowiedniej umowy albo w ramach spadku (w szczególnych przypadkach autorskie prawa majątkowe mogą z mocy ustawy przysługiwać innej osobie niż twórca — zob. poniżej „uprawniony inny niż twórca”). |
| Współautor (współtwórca) | Utwór może być wynikiem działalności kilku osób, jeżeli działając w porozumieniu wnoszą swoje twórcze i indywidualne wkłady, tworząc tym samym jedno dzieło. Wtedy prawa przysługują takim osobom wspólnie. |
| Uprawniony inny niż twórca | Osoba, na której rzecz twórca przekazał te prawa, np. w drodze umowy lub dziedziczenia. W niektórych przypadkach prawa autorskie powstają od razu na rzecz osoby innej niż twórca (np. programy komputerowe tworzone przez pracowników w ramach ich obowiązków — uprawnionym z mocy ustawy staje się pracodawca). |
| Licencjobiorca | Osoba, której uprawniony zezwolił na korzystanie z utworu bez przenoszenia na nią praw autorskich. |
| Każdy | Posiada prawo do korzystania z utworu w ramach dozwolonego użytku. |
| Twórca utworu zależnego | Posiada prawa autorskie do swojego utworu, osobne do praw do utworu oryginalnego. Aby korzystać i rozpowszechniać utwór zależny, musi dysponować zgodą twórcy oryginału. |
| Podmioty praw pokrewnych | Artysta wykonawca, producent fonogramu/wideogramu, nadawca, wydawca — prawa do pierwszych wydań, wydań naukowych i krytycznych |