Bierzemy udział w tworzeniu muzeum. Czy możemy bezpłatnie, bez zgody autorów artykułów, wydawców, itd. wykorzystać materiały, w następujących przypadkach: 1. na jednej ze ścian muzeum ma być fototapeta, na którą złoży się zbiór materiałów prasowych (polskich i zagranicznych) wraz z zawartymi w nich zdjęciami. 2. W prezentacji multimedialnej pokazywane będą materiały prasowe obrazujące słowa lektora. Skany artykułów zostaną pozyskane z biblioteki. Działalność muzeum nie będzie miała charakteru komercyjnego. Czy można w obu przypadkach zastosować prawo cytatu (Art. 29)?

Rzeczywiście spośród wszystkich przepisów ustawy o prawie autorskim dotyczących dozwolonego użytku (art. 23-35 pr. aut.) dozwolony cytat budzi najmniej wątpliwości co do możliwości jego zastosowania w opisanym przypadku. Zgodnie z art. 29 ust. 1 pr. aut. wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

W większości przypadków zarówno będąca kolażem fototapeta, jak i prezentacja multimedialna będą stanowiły utwory w rozumieniu prawa autorskiego ( utwór). Dopuszczalność cytowania w nich innych dzieł jest uwarunkowana rozmiarami cytatu, a także jego celem. Trzeba tu pamiętać, że cytat powinien pełnić podrzędną funkcję w stosunku do całości dzieła. W tym kontekście kolaż jako dzieło „bazujące” na zapożyczeniach jest utworem nietypowym – poza cytatami może nie pojawić się w nim inna treść. A skoro tak, to „podrzędność” poszczególnych cytatów musiałaby być oceniana w relacji nie tyle do treści wykreowanej samodzielnie przez twórcę, ile do pozostałych fragmentów innych utworów.

Inaczej przedstawia się kwestia prezentacji multimedialnej. Tutaj celem cytowania byłoby wyjaśnianie, względnie nauczanie – w przypadku popularyzowania w prezentacji wiedzy naukowej. W literaturze prawniczej wskazuje się, że cytat służący wyjaśnianiu powinien czynić wywód bardziej zrozumiałym. Pomiędzy określoną treścią a cytatem powinien zatem zachodzić bezpośredni i zarazem konieczny związek. Innymi słowy, bez posłużenia się cytatem określona treść mogłaby być niejasna. Natomiast w przypadku nauczania twierdzi się, że cytat może służyć zgrabnemu ujęciu danej myśli lub pogłębieniu erudycji uczącego się.

Należy tu także pamiętać o dwóch przepisach wyznaczających ramy dozwolonego użytku utworów. Po pierwsze, art. 34 pr. aut., zgodnie z którym można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. W dalszej części przepisu wskazuje się, że podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Po drugie, art. 35 pr. aut., który stanowi, że dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.

Dodatkowo trzeba mieć też na uwadze przepisy dotyczące autorskich praw osobistych. Jednym z nich jest prawo do rzetelnego wykorzystania utworu (art. 16 pkt 3 pr. aut.). Należy zatem czuwać nad tym, by kontekst cytatu nie wypaczał treści cytowanego dzieła.

W odniesieniu natomiast do rozpowszechniania wizerunku, bez zgody osoby przedstawionej jest to dopuszczalne w następujących przypadkach. Po pierwsze, gdy rozpowszechniany jest wizerunek osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych. Po drugie, gdy wizerunek przedstawia osobę stanowiącą jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza (art. 81 pr. aut.).