1%
Logo akcji 1%

Droga użytkowniczko, drogi użytkowniku!

Fundacja Nowoczesna Polska to organizacja pożytku publicznego działająca na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury. Wesprzyj nasze działania, przeznaczając na nie 1% swojego podatku. Możesz to zrobić, wpisując w zeznaniu podatkowym numer KRS 0000070056.

Dowiedz się więcej

x
Prawo kultury

Kto jest autorem utworu: osoba, która napisała linię melodyczną, czy też osoba, która zrobiła aranż do linii melodycznej?

Powyższy problem należy rozpatrzyć z kilku stron.
Po pierwsze należy pamiętać, że aby dany utwór muzyczny mógł być objęty ochroną prawa autorskiego musi spełniać podstawowe przesłanki przewidziane w ustawie, zaś przede wszystkim powinien być przejawem działalności twórczej o indywidualnym (oryginalnym) charakterze. Oznacza to, że rezultatem pracy twórcy będzie działanie relatywnie niepowtarzalne i nieprzewidywalne, np. stworzenie nowej melodii.
Przeciwieństwem działalności twórczej o indywidualnym charakterze jest działalność o charakterze technicznym, oparta o pewien ustalony schemat, np. zapisanie ze słuchu cudzej melodii. Nie stanowi ona przedmiotu ochrony prawa autorskiego.

Wśród prawników prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym utwór muzyczny to taki rodzaj utworu, w którym można wyróżnić pewne specyficzne elementy. Zgodnie z dominującym stanowiskiem za takie podstawowe składniki dzieła muzycznego uznaje się melodię, harmonię oraz rytm, a niekiedy także słowa (w przypadku utworów słowno-muzycznych). Oczywiście, nie w każdym utworze wszystkie elementy będą występować jednocześnie, nie jest to jednak konieczne do objęcia danego dzieła muzycznego ochroną prawnoautorską.
Bez wątpienia esencjonalnym składnikiem większości utworów muzycznych jest melodia. Nie każda melodia będzie spełniała przesłankę oryginalności, jednak należy mieć na uwadze, że prawo autorskie stawia niskie wymagania estetyczne i formalne do objęcia danego utworu ochroną. W zdecydowanej większości przypadków melodia będzie więc przedmiotem prawa autorskiego.
W nauce o muzyce aranżacja jest pojmowana jako sposób harmonizacji melodii według określonych zasad. Z prawniczego punktu widzenia aranżacja jest co do zasady dalszą pracą nad rozpoczętym już dziełem.

Podstawowe znaczenie w kontekście niniejszego pytania ma zatem uznanie, czy aranżacja jest w danym przypadku dokonaniem twórczych, indywidualnych zmian w elementach składowych melodii czy też jest jedynie czynnością techniczną, opartą o pewien typowy schemat. W pierwszym przypadku będziemy mieli do czynienia z powstaniem opracowania, zaś autor takiej aranżacji nabędzie prawa zależne. Samo sporządzenie aranżacji nie wymaga uzyskania zgody autora melodii, jednak rozporządzanie i korzystanie z niej już tak.
Z drugiej strony, jeżeli aranżacja ma jedynie techniczny (czyli nieoryginalny) charakter, np. oparty na prostych i typowych akordach, to trudno będzie uznać twórcę takiej „aranżacji” za autora opracowania w rozumieniu prawa autorskiego.

Podsumowując, współczesne aranżacje są często bardzo charakterystyczne i uzupełniają melodię o nowe, oryginalne efekty. Z tego względu aranżacja melodii cudzego autorstwa stanowić będzie najczęściej przykład twórczości zależnej. Do wydawania podobnych ocen należy jednak podchodzić z ostrożnością, ponieważ to po stronie autora aranżacji będzie leżał ciężar udowodnienia, że stworzona przez niego aranżacja spełnia przesłankę oryginalności.

Na marginesie warto zaznaczyć, że pytanie nie wyjaśnia kwestii czy autor melodii i autor aranżacji działali w porozumieniu. Jeżeli dokonano takiego podziału ról, że jedna osoba napisała melodię, zaś druga wykonała jej aranżację, wówczas dojdzie do powstania utworu współautorskiego.