Moja córka uczęszcza do gimnazjum. W związku z toczącą się w naszym domu dyskusją o prawach autorskich powstała kwestia praw autorskich do materiałów pobieranych do prezentacji szkolnych, szczególnie zdjęć. Czy prezentacja wykonywana w ramach zadania domowego i przedstawiona w klasie jest użytkiem własnym? czy należy w jakiś sposób opisywać zdjęcia, jakie wkleja się do prezentacji, aby nie zostać oskarżonym o naruszenie praw autorskich?

Opisywane wykorzystywanie materiałów chronionych prawem autorskim do prezentacji szkolnej można postrzegać w dwóch kontekstach. Chodzi tu mianowicie o korzystanie z utworów w ramach dozwolonego użytku edukacyjnego oraz dozwolonego cytatu.

Ustawa o prawie autorskim przewiduje dozwolony użytek edukacyjny stanowiąc, że instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu (art. 27 pr. aut.). Dlatego korzystanie na lekcji z już rozpowszechnionego utworu w powyższym celu nie wymaga zgody twórcy. Przepis ten nie upoważnia jednak do umieszczenia prezentacji zawierającej objęte ochroną materiały w Internecie, czy np. wysłania na międzyszkolny konkurs, gdyż trudno tu już dopatrzyć celu dydaktycznego.

Niezależnie od powyższego prezentacja szkolna może być uznana za utwór, jeżeli spełnia wskazane w ustawie kryteria. W rozumieniu prawa autorskiego jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 ust. 1 pr. aut.; o utworach szerzej pisaliśmy „tu”: http://prawokultury.pl/publikacje/utwory/). Jeżeli więc prezentacja jest wynikiem pracy, która nie jest mechaniczna i dodatkowo cechuje ją oryginalność (tzn. nie jest prawdopodobne, że inna osoba osiągnęłaby zbliżony rezultat) to wykorzystując w niej utwory można powołać się na treść art. 29 ust.1 pr. aut. Przepis ten mówi o dozwolonym cytacie i zgodnie z jego treścią wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. Z reguły używane w prezentacji szkolnej materiały będą drobnymi utworami (np. zdjęcia) bądź fragmentami (cytaty z wierszy, fragmenty dzieł malarskich, etc.), a ich wykorzystanie podyktowane będzie właśnie wyjaśnianiem.

W obu przypadkach należy jednak pamiętać, że w myśl przepisów prawa autorskiego można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości (art. 34 pr. aut.).