Komponuję własne utwory od 3 lat i za jakiś czas mam zamiar pokazać je szerszej publiczności. W jaki sposób mogę uchronić własne utwory od plagiatu i jak mógłbym się bronić właśnie w sytuacji plagiatu?

Prawo autorskie nie daje gwarancji, że plagiat nie zostanie popełniony. Dostarcza natomiast narzędzi obrony przed takimi sytuacjami. Ochrona przysługuje od momentu ustalenia utworu, czyli w największym skrócie, jakiegokolwiek uzewnętrznienia go przez twórcę.

Dla porządku warto przypomnieć, że „plagiat” to dość nieostre pojęcie. Nie występuje ono w przepisach prawa autorskiego i bywa różnie rozumiane. Plagiat może stanowić naruszenie prawa autorskiego (np. przywłaszczenie autorstwa lub wprowadzenie w błąd co do autorstwa cudzego utworu – jest to przestępstwo określone w art. 115 ust. 1 pr. aut.). Przy czym, nie każde naruszenie prawa autorskiego określa się mianem plagiatu (np. rozpowszechnienie utworu z prawidłową informacją o autorstwie, ale bez zezwolenia uprawnionego i poza granicami dozwolonego użytku nie będzie plagiatem, choć będzie naruszeniem). Są ponadto także plagiaty, które prawa autorskiego nie naruszają (np. przypisanie sobie odkrycia określonej idei, gdyż prawo autorskie nie chroni idei).

Zakładamy, że w pytaniu chodzi o obronę przed naruszeniami prawa autorskiego. Uprawniony może bronić się przed naruszeniem za pomocą szeregu roszczeń o charakterze cywilnym (wymagają one pozwania naruszającego przed sąd, jeżeli nie chce on spełnić ich dobrowolnie). Chodzi tu o roszczenia takie jak zaniechanie, usunięcie skutków naruszenia, naprawienie wyrządzonej szkody, wydanie uzyskanych korzyści. Co istotne, odszkodowania można dochodzić albo na zasadach ogólnych (wymaga to m.in. wykazania wysokości szkody), albo na specjalnych zasadach, pozwalających domagać się dwu lub trzykrotności wynagrodzenia, jakie uprawniony uzyskałby za skorzystanie z utworu. Szczegóły opisane są w art. 79 pr. aut.

Wiele naruszeń prawa autorskiego to ponadto przestępstwa, jednak ściganie większości z nich wymaga wniosku pokrzywdzonego (co ciekawe, plagiat opisany w art. 115 ust. 1 pr. aut. jest przestępstwem ściganym z urzędu).

Dochodzenie ochrony wymaga udowodnienia wielu okoliczności. W pierwszym rzędzie konieczne jest wykazanie, że ochrona uprawnionemu w ogóle przysługuje. Chodzi tu nie tylko o wykazanie autorstwa utworu ale też tego, że w ogóle mamy do czynienia z utworem. O sposobach wykazywania autorstwa pisaliśmy w odpowiedzi na inne pytanie. Należy też przedstawić dowody na wszystkie pozostałe okoliczności, z jakich uprawniony-powód wywodzi określone skutki prawne. Np. jeżeli dochodzi wielokrotności wynagrodzenia, o której mowa w art. 79 pr. aut., musi wykazać m.in., że istotnie otrzymałby takie wynagrodzenie, gdyby naruszyciel zawarł z nim umowę.