BEUC przegląda wyjątki i ograniczenia prawa autorskiego
BEUC (franc.: Bureau Européen des Unions de Consommateurs) Europejska Organizacja Konsumentów – opublikowała przegląd wyjątków w prawie autorskim jakie dopuszcza Dyrektywa Uni Europejskiej 2001/29/EC.
Dyrektywa miała za zadanie, między innymi, harmonizować prawa krajowe krajów członkowskich, jak wynika z analizy BEUC to zadanie nie zostało osiągnięte. Podobnie też, niestety, dyrektywa czyni nielegalnymi wiele codziennych aktywności takich jak na przykład robienie kopii zapasowych legalnie kupionej muzyki czy filmów, czy e-booków tak aby można je było odtworzyć na innym urządzeniu. Jak czytamy w raporcie: „zgodnie z obecnym prawem parodie i pastisze, które zyskały nowe kulturowe znaczenie w cyfrowej kulturze mush-up są nielegalne”.
Broszura skupia się na analizie poszczególnych wyjątków od prawa autorskiego jakie wspomniana wyżej dyrektywa dopuszczała i sposobie w jaki są realizowane w prawie krajów członkowskich.
1. Wyjątek dla prywatnego kopiowania.
Państwa członkowskie mogą uwzględnić wyjątek dla prawa do kopiowania dla osób naturalnych na prywatny użytek, dla dowolnego medium.
Ten wyjątek wygląda bardzo różnie w różnych krajach: w niektórych krajach jest określona dokładna liczba dozwolonych prywatnych kopii, w jednych krajach wyjątek dotyczy muzyki i utworów audiowizualnych w innych tylko utworów audiowizualnych. W wielu krajach nie tylko konsumenci, ale również władze publiczne, posiadacze praw autorskich czy nawet akademicy mają kłopoty z określeniem co jest legalne a co nie
2. Wyjątek dla parodiowania, karykatur i pastiszów
Państwa członkowskie mogą uwzględnić wyjątek dla praw kopiowania i upubliczniania jeżeli utwór jest użyty dla celów karykatury, parodii lub pastiszu.
Ten wyjątek istnieje m.in. we Francji i Hiszpanii, ale nie w Irlandii czy w Wielkiej Brytanii.
Raport przypomina historię parodii reklamy Volkswagena wykorzystującej tematy z Gwiezdnych wojen jaką zrobił Greenpeace, została ona najpierw usunięta z youtube z powodu otrzymania zawiadomienia o naruszeniu praw autorskich.
3. Wyjątek dla treści kreowanych przez użytkowników
Taki wyjątek nie jest przewidziany w tej dyrektywie, a zdaniem BEUC jest potrzebny, choćby z tego powodu, aby można było legalnie publikować w internecie domowe nagrania dzieci tańczących do muzyki objętej prawem autorskim czy reportaże video z wesela.
4. Wyjątek na rzecz osób niepełnosprawnych
Dyrektywa przewiduje, że państwa członkowskie mogą wprowadzić wyjątki lub ograniczenia w prawie autorskim na rzecz dobra osób niepełnosprawnych.
Wyjątek jest wprowadzany w różnym stopniu w różnych krajach, jednak niektóre niepełnosprawności, jak dysleksja czy fizyczna niepełnosprawność powodująca niemożność utrzymania książki w dłoni, nie jest objęta takim wyjątkiem w żadnym z państw. Mniej niż 5 % książek dostępnych w UE jest dostępna też dla niewidomych.
5. Wyjątek dla bibliotek
Państwa członkowskie mogą wprowadzić wyjątek do praw reprodukowania i upubliczniania dla publicznie dostępnych bibliotek, placówek edukacyjnych, muzeów czy archiwów.
W praktyce instytucje które mogą być beneficjentami tego wyjątku są różne w różnych krajach: w Polsce na przykład wykluczone są z niego placówki edukacji wyższej.
Zdaniem BEUC wszystkie tego rodzaju instytucje powinny mieć prawo do robienia kopii dzieł w swoich zbiorach na potrzeby archiwizacji, włączając w to zmianę formatu dzieł na cyfrowy.
6. Wyjątek dla nauczania
Państwa członkowskie mogą wprowadzić wyjątek do praw reprodukowania i upubliczniania, kiedy dzieło jest użyte dla celów nauczania i wskazuje się źródło, autora.
To prawo też jest różnie implementowane w krajach członkowskich. W większości z nich studenci korzystający z nauczania na odległość nie mogą korzystać z tego wyjątku. W Hiszpanii podręczniki szkolne i uniwersyteckie są wyłączone z tego wyjątku.
7. Wyjątek dla badań naukowych
Państwa członkowskie mogą wprowadzić wyjątek do praw reprodukowania i upubliczniania kiedy dzieło jest użyte dla celów ilustrowania na potrzeby badań naukowych.
Badania naukowe dzisiaj przekraczają granice, dlatego niejednolite zastosowanie tego wyjątku w prawach państw członkowskich nie ułatwi pracy naukowcom. Techniki „data mining” i „text mining” są obecnie poza zakresem tego wyjątku. Jak czytamy w raporcie BAUC: „Jeżeli data maining byłby dozwolony, badacze zajmujący się medycyną mogliby napisać program komputerowy, który przeszukiwałby tysiące artykułów opublikowanych on-line szukając powiązań pomiędzy szczególną proteiną a szczególnym nowotworem.”
Cały raport do przeczytania tutaj
