Światowa Organizacja Własności Intelektualnej uchwaliła traktat dla niewidomych

Jak informuje WIPO na swoich stronach: „traktat będzie wymagał od krajów stron zaadoptowania przepisów praw krajowych tak, aby dopuszczały one reprodukcję, dystrybucję i uczyniły osiągalnymi w dostępnych formatach opublikowane utwory poprzez ograniczenia i wyjątki w prawach posiadaczy praw autorskich”. Polska ustawa o prawie autorskim przewiduje wyjątek na rzecz osób niepełnosprawnych w Art. 33^1: „Wolno korzystać z już rozpowszechnionych utworów dla dobra osób niepełnosprawnych, jeżeli to korzystanie odnosi się bezpośrednio do ich upośledzenia, nie ma zarobkowego charakteru i jest podejmowane w rozmiarze wynikającym z natury upośledzenia”. To co istotne ratyfikacja traktatu pozwoli na dostęp do e-booków z polskich bibliotek niewidomym mieszkającym za granicą.

Przyjęcie traktatu dla wielu obserwatorów ze strony organizacji społecznych zajmujących się walką o swobodny dostęp do dóbr kultury było pewnym zaskoczeniem, ponieważ dochodziły niepokojące sygnały o silnym wpływie lobbystów przemysłu wydawniczego na kształt instrukcji negocjacyjnych Stanów Zjednoczonych czy UE. Tuż przed konferencją w Marakeszu na stronach avaaz.org umieszczono nawet petycję do negocjujących traktat.

Dlatego szczególnie interesujące wydają się komentarze organizacji niewidomych czy tych zajmujących się walką o prawa użytkowników, jakie pojawiły się już po podpisaniu traktatu.

James Love szef Knowledge Ecology International (KEI) skomentował podpisanie traktatu: „To jest pierwszy traktat podpisany w ramach WIPO, który koncentruje się na prawach użytkowników, i pierwszy traktat, który koncentruje się na prawie człowieka do 'uczestnictwa w kulturalnym życiu społeczności’. Znacznie poszerzy on dostęp do utworów, szczególnie wśród osób, które posługują się wspólnym językiem, takim jak angielski, hiszpański, arabski czy francuski.”
„Pośród nowości w traktacie dotyczącym prawa autorskiego jest artykuł dotyczący poszanowania prywatności, obowiązek ustanowienia legalnej ścieżki do obchodzenia zabezpieczeń technicznych w utworach, uznanie, że wyjątki muszą działać ponadgranicznie oraz uznanie ważności ogólnych wyjątków i „dozwolonego użytku, fair use czy fair practices”.
Love skomentował też sam proces powstawania traktatu: pomimo, że stanowiska poszczególnych krajów pozostawały tajne, to jednak dostępność do samego tekstu traktatu sprawiła, że „WIPO jest teraz najbardziej transparentnym forum dla ustanawiania praw własności intelektualnej w historii. (...) A dokument przygotowany w ten sposób ma silniejszą legitymizację”.

Jak z kolei zauważyła Maryanne Diamond ze Światowego Związku Niewidomych (World Blind Union – WBU) dzień podpisania traktatu, który zmieni życie osób niepełnosprawnych, a zwłaszcza niewidomych wypadł w dniu urodzin Hellen Keller, pierwszej głuchoniewidomej osoby, która uzyskała tytuł bakałarza (odpowiednik polskiego licencjatu), słynnej działaczki na rzecz praw osób niepełnosprawnych.

Zdaniem Pablo Lecuona z Tflolibros, argentyńskiej biblioteki cyfrowej dla niewidomych, traktat pozwoli niewidomym na korzystanie z bibliotek, które znajdują się poza granicami ich kraju zamieszkania, na czym szczególnie skorzystają niepełnosprawni z krajów rozwijających się.

W sesji zamykającej konferencje w Marakeszu wystąpił też Stevie Wonder, słynny niewidomy muzyk, który „chwalił tekst: porozumienia mówiąc m.in.: „Jest możliwe robienie interesów i czynienie dobra w tym samym czasie”. Poprosił też rządy aby szybko ratyfikowały traktat, tak aby stał się wiążącym prawem.

Pod tym linkiem można znaleźć tekst traktatu w 6 językach

zdjęcie: http://www.flickr.com/photos/eifl/9067463956/sizes/m/in/photolist-ePg88s/ autor: „knowledge without boundaries (eifl)”, licencja: CC-BY